Azərbaycan Respublikasının İnsan Hüquqları
üzrə Müvəkkilinin (Ombudsmanın) 1990-cı il 20 Yanvar faciəsinin 33-cü ildönümü
ilə əlaqədar bəyanat yayıb.
Bəyanatda deyilir:
"Azərbaycanın müasir tarixinə ən
faciəli günlərdən biri kimi daxil olmuş, eyni zamanda, xalqımızın qəhrəmanlıq
tarixinin ən parlaq və şərəfli səhifələrindən olan 20 Yanvar hadisələrindən 33
il ötür.
1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə
Bakıda sovet ordusu tərəfindən dinc əhaliyə qarşı dəhşətli, kütləvi qırğın
hadisəsi törədildi.
Ermənistanın Azərbaycanın tarixi
torpaqlarına qarşı təcavüzkar siyasətinin keçmiş SSRİ rəhbərliyi tərəfindən
dəstəklənməsinə, onların ölkəmizə qarşı ermənipərəst və qərəzli siyasətinə
etiraz edən dinc, mülki azərbaycanlıların səsini boğmaq, həmçinin müstəqillik
arzularını gerçəkləşdirmələrinin qarşısını almaq məqsədilə bu qanlı hadisə
törədilmişdir. Sovet imperiyası tərəfindəngünahsız insanlara qarşı vəhşi terror
aktı törədilməsinə baxmayaraq Azərbaycan xalqının iradəsini qırmaq mümkün
olmamışdır.
Bakı və Sumqayıt şəhərləri ilə yanaşı,
Azərbaycanın bir neçə rayonunda keçmiş Sovet İttifaqının qoşun hissələri
tərəfindən insanlıq əleyhinə törədilən bu cinayət nəticəsində 150 nəfər dinc
mülki şəxs, o cümlədən uşaqlar, qadınlar və ahıl şəxslər amansızcasına öldürülmüş,
744 insan yaralanmış, 841 nəfər qanunsuz olaraq həbs edilmiş, onlardan 112
nəfər SSRİ-nin müxtəlif şəhərlərindəki həbsxanalara göndərilmişdir.
Qan yaddaşımız olan 20 Yanvar hadisələri
yaxın keçmişimizdə yaşamış olduğumuz ən faciəvi günlərdən biri olsa da,
xalqımızın yaddaşına şərəfli qəhrəmanlıq tarixi kimi həkk olundu.
Azərbaycan xalqının Ümummilli Lideri Heydər
Əliyev ailə üzvləri ilə birlikdə 1990-cı il 21 yanvar tarixində təzyiqlərə və
çətinliklərə baxmayaraq, 20 yanvar tarixində baş vermiş insanlıq əleyhinə
cinayətlərin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması üçün Azərbaycanın Moskvadakı
daimi nümayəndəliyinə gələrək, mətbuat konfransı keçirmiş, SSRİ rəhbərliyi
tərəfindən törədilən bu cinayətlə bağlı sərt bəyanat vermişdir.
Ulu Öndər Heydər Əliyev 1990-cı ilin
noyabrın 20-də Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sessiyasında 20
Yanvar faciəsini Azərbaycan xalqının suveren hüquqlarına qəsd kimi
qiymətləndirmiş, onun Azərbaycan rəhbərliyinə qayıdışından sonra - 1994-cü ildə
20 Yanvar hadisələrinə siyasi-hüquqi qiymət verilmiş, bu cinayəti törədənlərin
adları ictimaiyyətə çatdırılmış və 20 Yanvar - Ümumxalq Hüzn Günü elan
edilmişdir.
20 Yanvar hadisələri zamanı dinc əhaliyə
qanlı divan tutulması, yüzlərlə insanın öldürülərək yaşamaq haqqının əlindən alınması
və ya yaralanması, qurbanlar arasında qadınlar, ahıllar və uşaqların
olması,digər şəxslərin informasiya blokadası şəraitində saxlanılmaqla baş verən
hadisələr haqqında düzgün məlumat almaq imkanlarından məhrum edilməsi faktları
beynəlxalq hüququn ən mühüm prinsiplərindən birinin – insan hüquq və
azadlıqlarına hörmət edilməsi prinsipinin kobud və kütləvi pozuntusu idi.
Baş vermiş faciə nəticəsində BMT-nin
Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsi, Mülki və siyasi hüquqlar haqqında
Beynəlxalq Pakt və digər beynəlxalq hüquqi sənədlərin müddəaları kobud şəkildə
pozulmuşdur.
20 Yanvar hadisələri zamanı törədilən
əməllər insan hüquqlarını kobud və kütləvi şəkildə pozan, beynəlxalq hüquq, o
cümlədən beynəlxalq humanitar hüquq normalarına açıq-aşkar hörmətsizliklə
yanaşılan və Azərbaycanın suverenliyi, müstəqilliyi əleyhinə yönəlmiş silahlı
təcavüz aktı olmaqla yanaşı, eyni zamanda, insanlıq əleyhinə cinayətdir.
Azərbaycana qarşı hərbi təcavüz nəticəsində
baş vermiş qanlı 20 Yanvar hadisələrinin, bəşəriyyət və insanlıq əleyhinə
yönəlmiş cinayət kimi, beynəlxalq hüquq çərçivəsində qiymətləndiriləcəyinə, bu
cinayəti törədənlərin qanun qarşısında cavab verəcəyinə və cinayətkarların
cəzasız qalmayacaqlarına inanırıq.
Beynəlxalq təşkilatları və dünya
ictimaiyyətini beynəlxalq hüququn hamılıqla qəbul olunmuş prinsip və
normalarına zidd olaraq insan hüquqlarının kobudcasına pozulması ilə
nəticələnmiş 20 Yanvar faciəsinə tezliklə hüquqi qiymət verməyə çağırırıq.
Səbinə Əliyeva
Azərbaycan Respublikasının İnsan Hüquqları
üzrə Müvəkkili (Ombudsman)
19 yanvar 2023-cü il
Bəyanat BMT-nin Baş Katibinə, BMT-nin
Təhlükəsizlik Şurasına, BMT-nin İnsan Hüquqları üzrə Ali Komissarına, BMT-nin
Qaçqınlar üzrə Ali Komissarına, BMT-nin İnsan Hüquqları Şurasına, UNICEF-in,
UNESCO-nun, Avropa İttifaqının, Avropa Şurasının, ATƏT-in rəhbərlərinə,
Beynəlxalq və Avropa Ombudsmanlar İnstitutlarına, Asiya Ombudsmanlar
Assosiasiyasına, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatına və bu quruma üzv dövlətlərin
Ombudsmanlar Assosiasiyasına, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının Müstəqil Daimi
İnsan Hüquqları Komissiyasına, Avropa Uşaq Hüquqları Ombudsmanları Şəbəkəsinə,
Beynəlxalq Sülh Bürosuna, müxtəlif ölkələrin ombudsmanlarına və milli insan
hüquqları institutlarına, Azərbaycan Respublikasının xarici ölkələrdəki və
xarici ölkələrin respublikamızdakı səfirliklərinə, Azərbaycanın diaspor
təşkilatlarına göndərilmişdir".