Bir gün haqqında düşünək: bütöv bir xalqın taleyində
qızıl hərflərlə yazılan, bütün müsəlman Şərqində İLKlərə imza atan əsrə bərabər
bir gün haqda!
Bir gün
haqqında düşünək; qosqoca imperiyaları dağıdan, planetin siyasi xəritəsini
yenidən şəkilləndirən Birinci cahan savaşının alovlarında öz xalqına nicat
yolunu göstərmiş, tarixin gedişini dəyişmiş bir gün haqda!
105 il
öncə doğulmuş və gen yaddaşımıza üçrəngli bayrağımızla, əbədi, dönməz və daimi
istiqlalımızı həkk etmiş 28 may!
Bu
fikirlər jurnalist Lalə Azərtaşın “28 May - gen yaddaşımıza həkk olunmuş
mübarək gün!” sərlövhəli məqaləsində yer alıb.
Qeyd
olunub ki, Birinci cahan savaşından məğlubiyyətlə ayrılmış, fevral burjua
inqilabının ardınca bolşeviklərin çevriliş etdiyi, hər guşəsindən ölüm,
ümidsizlik və məyusluq yağan Rusiya imperiyasında türklərin, müsəlmanların öz
müqəddəratını təyin etmək məqamı yetişmişdi. Çökmüş imperiya ana torpaqlarını
zəbt etdiyi türklərə və müsəlmanlara heç vaxt vətən olmamışdır, əksinə,
mövcudluğunun bütün dönəmlərində “xalqlar həbsxanası” olmaqdan irəli
getməmişdi, getmək istəməmişdi. “Azərbaycan” adlanan ərazini isə xalqın
özünüdərkinin qarşısını almaq üçün müxtəlif inzibati vahidlərə parçalamışdılar.
Ana dilində məktəblər yox dərəcəsində, ali təhsilli ziyalıların sayı barmaqla
sayılacaq qədər, çar ordusuna xidmətə çağırılmayan kişilər isə sadəcə, neft
sənayesində ucuz işçi qüvvəsini təşkil edirdi. Bir yandan isə çağırılmamış
qonaqların, nankor qonşularımızın qəsbkarlıq, dağıdıcılıq, düşmənçilik
siyasəti. Hələ bu harasıdır? Mübarək 28 Maydan cəmi iki ay əvvəl Lenin
bolşeviklərinə və faşist daşnaklarına güvənən “Bakı komissarları” adlı qondarma
qurum Azərbaycanın dörd bir yanında soyqırımı törətmişdi, gələcəkdə qurulacaq
dövlətin paytaxtını ələ keçirib amansız qırğınları davam etdirirdi. Şamaxıdan
Təbrizədək ana Vətənimiz qan gölünə dönmüşdü. İrəvan, Zəngəzur, Qarabağ
müharibə meydanını xatırladırdı. Bir sözlə, böyük bir xalq iztirab içində,
ziyalılar, fikir adamları isə çarəsiz durumda idilər.
Hər
qaranlıq gecənin bir işıqlı sabahı olduğu kimi, yaxşı ki, hər “28 aprel”dən
sonra istiqlalımızın qaranquşu kimi 28 May gəlir! 105 il bundan əvvəlin 28 Mayı
təkcə Azərbaycan xalqının müstəqillik günü deyil, eyni zamanda, bütün müsəlman
Şərqinin xilası, oyanışı günüdür.
“Bizi 28
Maya doğru aparan yol barədə söz açmaq istəyirəm, çünki bu yolu xatırlamadan
tariximizə qızıl hərflərlə yazılmış bu əzəmətli günün mahiyyətini dərk etmək
çətindir. 28 May, ilk növbədə, Azərbaycan ziyalılarının, mənbəyini ölməz
Axundov ideyalarından götürən dahi mütəfəkkirlərin arzusu və idealı olmuşdur.
“Qafqaz müsəlmanlarını necə adlandırmalı” məqaləsində “Dilimiz Azərbaycan dili,
milliyyətimiz azərbaycanlı” yazan Məhəmməd ağa Şahtaxtlını, “Dilim nə dildir?
Azərbaycan dili! Bəs Vətənim haradır? Azərbaycan”, - deyən Mirzə Cəlili, “Bizə
fədai lazımdır; türk qanlı, İslam imanlı, firəng kafalı fədai”, - söyləyən Əli
bəy Hüseynzadəni və bayrağımızda əks olunmuş “Türkləşmək, müasirləşmək,
islamlaşmaq” qayəli məşhur prinsipi sahibi olduğu “Açıq söz” qəzetinə şüar
seçib yaddaşımıza hopduran Rəsulzadəni xatırlayaq. Adlarını sadalamaqdan qürur
duyduğumuz dahi fikir adamları maarifçilik işığına bürünmüş əsərlərində
istiqlalımızın bünövrəsini mökəmləndirmişdilər. Elə ona görə də ana Vətəndən
uzaqlarda, Tiflisin gərgin ictimai-siyasi mühitində millətin xilas yolunu
müəyyənləşdirmək üçün “nə etməli” sualına dəqiq və cəsarətlə cavab verdilər –
“İnsanlara hürriyyət, millətlərə istiqlal”.
“28 May
bizə nə verdi” sualının cavabı isə heç də yalnız müstəqillik əldə etməyimiz,
dövlət yaratmağımız deyil, hətta onun belə fövqündə dayanan fenomendir. O vaxta
qədər milli kimlik məsələsi nəinki Qafqazda və bütün Rusiya imperiyasında,
hətta bütün müsəlman Şərqində bu qədər siyasi anlam kəsb etməmişdi. Bu baxımdan
Cümhuriyyət dövrünü tədqiq edən dəyərli tarixçilərimizin bu fikri ilə
razılaşmamaq mümkün deyil ki, Cümhuriyyət “ümmətdən millət yaratdı”. Elə bir
millət ki, öz azadlığına, istiqlalına sahib çıxdı və bu məfkurə yolunda “can
verməyə, qan tökməyə hazır” olduğunu dəfələrlə sübut etdi. 28 May o vaxta qədər
coğrafi anlam kəsb etmiş Azərbaycan adına siyasi-ideoloji məna qatdı, doğma
Azərbaycanımız hansısa məkanın yox, dövlətin adı oldu. İnsanların bərabərliyi
prinsiplərinə əsaslanan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti bütün ölkə vətəndaşlarına
eyni hüquqlar verərək irqi, milli, dini, sinfi bərabərsizliyi ortadan qaldırdı.
Dünya birliyi tərəfindən tanınan Xalq Cümhuriyyətinin fəaliyyəti sayəsində
ölkəmizin beynəlxalq hüququn subyekti olması 1920-ci ilin aprel ayında bolşevik
işğalından sonra Azərbaycanın bir dövlət kimi dünyanın siyasi xəritəsindən
silinməsinin qarşısını aldı”, - deyə L.Azərtaş vurğulayıb.
Diqqətə
çatdırılıb ki, “Biz ilk demokratik cümhuriyyətin yaranması gününü həmişə əziz
tuturuq” ifadəsi xalqımızın Ümummilli Lideri Heydər Əliyevin hamının əzbərdən
bildiyi tarixi sözləridir. Ulu Öndər dəfələrlə bildirmişdi ki, biz bu gün
demokratik Azərbaycan dövlətini qururuqsa, ayağa qaldırırıqsa, Xalq
Cümhuriyyətinə borcluyuq.
Müzəffər
Ali Baş Komandanımızın bir çağırışı ilə müsəlləh əsgərə çevrilmiş Azərbaycan
oğulları Cümhuriyyətimizin müqəddəs əmanəti - üçrəngli Bayrağımızı Şuşada,
həmçinin işğaldan azad olunmuş bütün ərazilərimizdə dalğalandırdı. Prezident
İlham Əliyevin hazırda Zəngəzur dəhlizinin bərpası istiqamətində yürütdüyü
diplomatiya bir tərəfdən regiona sabitlik və inkişaf vəd edir, digər tərəfdən
isə dövlətçilik tariximizin ənənələrindən qaynaqlanır. Qərbi Azərbaycanımız
itirilmiş vətən torpağıdır, Zəngəzur isə Xalq Cümhuriyyətinin inzibati ərazisi
olmuşdur.
“Bu gün
qürurla deyirik ki, müstəqil Azərbaycan müsəlman Şərqinin ilk demokratik dövlət
qurumunun hüquqi varisidir. Uğurlarla və zəfərlərlə dolu yaşadığımız hər gün
müstəqil respublikamızın bu şərəfli varislik missiyasını böyük ləyaqətlə davam
etdirməsinin sübutudur, - deyə müəllif bildirib.