Vətən müharibəsinin 21-ci günü - 2020-ci
il oktyabrın 17-si hərb tariximizə Füzuli şəhərinin və ətraf kəndlərin erməni
işğalından azad edildiyi gün kimi yazıldı. Dövlətimizin başçısının 2023-cü il
iyulun 31-də imzaladığı Sərəncama əsasən Füzuli şəhərinin işğaldan azad
edildiyi 17 oktyabr tarixi Füzuli şəhəri günü kimi qeyd olunur.
Xatırladaq ki,
Füzuli şəhəri və rayonun böyük bir hissəsi 1993-cü il avqustun 23-də erməni
silahlı qüvvələri tərəfindən işğal olunmuşdu. Sonra Prezident Heydər Əliyevin
rəhbərliyi ilə aparılmış hərbi əməliyyatlar nəticəsində Azərbaycan Silahlı
Qüvvələri rayonun 22 yaşayış məntəqəsini işğaldan azad etdi.
Vətən
müharibəsində isə Füzuli şəhəri də daxil olmaqla rayonun 62 yaşayış məntəqəsi
işğaldan azad edildi. Füzuli uğrunda gedən döyüşlər İkinci Qarabağ
müharibəsinin cənub-şərq cəbhəsində ən mühüm döyüşlərindən biri idi. Uğurlu
Füzuli əməliyyatı ilə, həmçinin Cəbrayıl və Xocavənd rayonunun da bir sıra
yaşayış məntəqələri Ordumuz tərəfindən azad edildi.
Füzuli şəhərinin
azad olunmasının əməliyyat planı özünəməxsusluğu ilə diqqət çəkir. Belə ki,
Ordumuz düşmənin gözləmədiyi yerdən, tam fərqli istiqamətdən şəhərə daxil oldu.
Bu qarşısıalınmaz hücum nəticəsində düşmənin yalnız bir yolu qalırdı – qaçmaq.
Bu, belə də oldu. Füzuli əməliyyatı nəinki Azərbaycanın, həm də dünyanın hərb
tarixində əlamətdar bir yenilikdir ki, bu gün də bir çox ölkənin hərbi
məktəblərində maraqla öyrənilir.
Bir vaxtlar bu
tarix Azərbaycanın dilbər guşələrindən olan Füzuli rayonunun işğal günü kimi
qeyd olunurdu. Artıq həmin günlər geridə qaldı. 27 ildən sonra Müzəffər Ali Baş
Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə rəşadətli Ordumuz Vətən müharibəsində
yeni tarix yazdı. 44 günlük Zəfər yürüşündə hər gün qələbə xəbərləri gəlirdi.
Prezident İlham Əliyev bu xoş xəbərlərdən birini də 2020-ci il oktyabrın 17-də
xalqa çatdırdı: “Şanlı Azərbaycan Ordusu öz xilaskarlıq missiyasını uğurla
davam etdirir... Bu gün Füzuli rayonunun bir sıra yaşayış məntəqələri
işğalçılardan azad edilib – Qoçəhmədli kəndi, Çimən kəndi, Cuvarlı kəndi,
Pirəhmədli kəndi, Musabəyli kəndi, İşıqlı kəndi, Dədəli kəndi və Füzuli şəhəri.
Füzuli şəhəri işğalçılardan azad edilib, Füzuli bizimdir, Qarabağ
Azərbaycandır!”
Hələ Birinci
Qarabağ müharibəsi zamanı işğala məruz qalan Füzuli 27 il ərzində ermənilər
tərəfindən darmadağın edilərək xarabalığa çevrilmişdi. Burada daş-daş üstə belə
qalmamışdı. Sanki bu yerlərdən vəhşi qəbilə keçib, hər şeyi viran qoymuşdu.
Düşmən bu ərazilərdə hərbi birləşmələrini gücləndirməklə, istehkam və maneələr
yaratmış, özünə müdafiə xətti qurmuşdu. Çünki bilirdi ki, bu torpaqlar onun deyil.
Gec-tez Azərbaycan əsgəri öz torpağını azad edəcək və o, bu günü qorxu içində
gözləyirdi. Nəhayət, gözlənilən gün gəlib çatdı...
2020-ci il
sentyabrın 27-də erməni silahlı qüvvələri növbəti genişmiqyaslı təxribat
törətdi. Dinc azərbaycanlı əhalinin yaşadığı kəndlər atəşə tutuldu. Düşmənə öz
yerini göstərmək, torpaqlarımızı azad etmək vaxtı artıq gəlib çatmışdı. Elə
həmin gün Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin əmri ilə “Dəmir yumruq”
əməliyyatına başlandı.
Müharibənin ilk
günündə Füzuli istiqamətində Horadiz, Qərvənd, Qaraxanbəyli kəndlərinin,
Cəbrayılda isə Böyükmərcanlı, Nüzgar kəndlərinin, Kəlbəcərdə Murovdağ
zirvəsinin azad edilməsi düşmən cəbhəsinin yarılması ilə nəticələndi. Ağır
itkilər verən Ermənistan silahlı qüvvələri geriyə çəkilməyə başladılar.
Düşmənin keçilməz “Ohanyan səddi” adlandırdığı istehkam xətti qəhrəman
Azərbaycan əsgərinin şücaəti sayəsində bir neçə saat ərzində yarıldı. Hərbi
əməliyyatlar kompleks şəkildə və planlı olaraq aparılırdı. Kənd Horadiz
istiqamətindən yüksəkliklərə irəliləyən kəşfiyyat qrupları, artilleriya
bölmələrinə ötürülən dəqiq koordinatlar və nəticədə düşmənin məhv edilməsi bizi
qələbəyə yaxınlaşdırırdı.
Ermənistan
silahlı qüvvələrinin ən çox möhkəmləndiyi Füzuli şəhərini azad etmək məqsədilə
ərazini mühasirəyə almaq və düşməni yerində məhv etmək üçün xüsusi plan
hazırlandı. Strateji yüksəkliklər, düşmənin möhkəmləndiyi ərazilər qəhrəman
oğullarımızın şücaəti sayəsində azad olundu. Davam edən uğurlu hərbi
əməliyyatlar və Azərbaycan Ordusunun Zəfər yürüşü nəticəsində oktyabrın 3-də
cəbhənin cənub-şərq istiqamətində Cəbrayıl rayonunun Mehdili, Çaxırlı, Aşağı
Maralyan, Şəybəy, Quycaq kəndləri, Füzuli rayonunun Aşağı Əbdürrəhmanlı,
Tərtərin Suqovuşan və Talış kəndləri düşməndən təmizləndi.
Növbəti gün
Cəbrayıl şəhəri, Şükürbəyli, Çərəkən, Daşkəsən, Horovlu, Mahmudlu, Cəfərabad,
Yuxarı Maralyan, Dəjəl, Karxulu, oktyabrın 5-də isə Şıxalıağalı, Sarıcallı və
Mərəzə kəndləri azadlığa qovuşdu. Artıq erməni hərbçilərinin Füzulidəki təminat
yollarını sıradan çıxarmağın vaxtı çatmışdı. Oktyabrın 9-da Azərbaycan
Ordusunun yüksək dəqiqliklə apardığı hərbi əməliyyatlar nəticəsində Xocavənd
rayonunun Hadrut qəsəbəsi və Sor kəndi, Füzulinin Yuxarı Güzlək, Gorazıllı,
Cəbrayılın Qaracallı, Əfəndilər və Süleymanlı kəndlərinin azad edilməsi düşmən
arxasına keçməyə əlverişli şərait yaratdı. Düşmən təlaşla arxadan dəstək
gözləyirdi. Oktyabrın 14-də isə əlverişli yüksəkliklər və mövqelər - Füzuli
rayonunun Qarakollu, Xatınbulaq, Qaradağlı kəndləri, Xocavəndin Bulutan,
Məlikcanlı, Qırmızıqaya, Dağdöşü və Tağaser kəndləri azad olundu. Növbəti gün
aparılan hərbi əməliyyatlar zamanı Xocavəndin Edişə, Düdükçü, Edilli, Çiraquz
kəndləri, Füzulinin Arış, Cəbrayılın isə Doşulu kəndləri düşməndən təmizləndi.
Füzuli
əməliyyatına bir gün qalırdı. Hələ azad olunası bir neçə yüksəklik vardı.
Xocavəndin Xırmancıq, Ağbulaq, Axullu kəndləri də Azərbaycan Ordusunun
nəzarətinə keçdi və beləliklə, Füzuli şəhəri mühasirəyə alındı. Nəhayət,
oktyabrın 16-dan 17-nə keçən gecə şəhərin azad olunması əməliyyatını yerinə
yetirmək vaxtı çatmışdı. Əsgərlərimiz qarşıya qoyulan əməliyyat planının
sonuncusunu da uğurla yekunlaşdırdılar - Füzuli şəhəri, Qoçəhmədli, Cuvarlı,
Pirəhmədli, Musabəyli, Çimən, İşıqlı və Dədəli ətraf kəndləri azadlığa qovuşdu.
Uğurlu əməliyyat nəticəsində düşmən məhv edildi, yüzlərlə hərbi texnika,
silah-sursat qənimət kimi götürüldü. Beləliklə, Müzəffər Ali Baş Komandanın
rəhbərliyi ilə Azərbaycan Ordusunun qazandığı Füzuli Zəfəri hərb tariximizə
qızıl hərflərlə yazıldı. Prezident İlham Əliyevin 2020-ci il noyabrın 17-də
Füzuli şəhərində şanlı Azərbaycan bayrağını qaldırması isə hər birimizi
qürurlandırdı. Bu müqəddəs amal uğrunda canlarını fəda edənlər şəhidlərimiz,
qazilərimiz oldu. Məhz onların sayəsində bu gün Qarabağımız azaddır, yenidən
qurulur.
Beləliklə,
onların qanı yerdə qalmadı və 30 ilə yaxın həsrətində olduğumuz torpaqlarımızda
üçrəngli bayrağımız dalğalandı.
Füzuli rayonunun
azad olunmasında iştirak etmiş əsgər və zabitlərimizin igidliyi dövlətimiz
tərəfindən yüksək qiymətləndirilib. Prezident, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham
Əliyevin sərəncamları ilə Füzuli rayonunun işğaldan azad edilməsi uğrunda
aparılmış döyüş əməliyyatlarında iştirak edərək igidlik və şücaət nümayiş
etdirmiş Silahlı Qüvvələrimizin 25 min 301 hərbi qulluqçusu “Füzulinin azad
olunmasına görə” medalı ilə təltif olunub.
Qeyd edək ki, bu gün işğaldan azad olunmuş Füzulidə də genişmiqyaslı tikinti-quruculuq işləri aparılır, kəndlər, qəsəbələr yenidən qurulur, avtomobil və dəmir yolları çəkilir. Görülən işlər nəticəsində oranın yerli sakinləri artıq öz doğma yurdlarına əbədi olaraq dönüşün sevincini yaşayırlar.
2021-ci il
yanvarın 14-də təməli atılan Qarabağın hava qapısı adlandırılan Füzuli
Beynəlxalq Hava Limanı cəmi doqquz aya inşa edildi və oktyabrda Azərbaycan
Prezidenti İlham Əliyev və Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın iştirakı
ilə açılışı oldu. Bu hava limanı dünya tarixində minalanmış ərazidə qısa
müddətdə tikilən ilk hava limanıdır. Hazırda Şuşaya, Ağdama, Cəbrayıla,
Zəngilana, Qubadlıya gedən qonaqlar da bu aeraportdan istifadə edirlər.
Qeyd edək ki,
Füzuli azad edilmiş rayonlar arasında minaların sayına görə ən çox
çirkləndirilmiş rayondur – burada yüz mindən çox mina basdırılıb. Bu da
quruculuq işlərində müəyyən əngəllər törədir. Buna baxmayaraq, orada aparılan
bütün quruculuq işləri dövlətimizin başçısının nəzarəti altındadır. Prezident
İlham Əliyev mütəmadi olaraq Füzuli rayonuna səfərlər edir, görülən işlərlə
tanış olur.
Prezident İlham
Əliyev bu il oktyabrın 15-də Ağdam-Füzuli avtomobil yolunun tikintisi işlərinin
gedişi ilə tanış olub. 2021-ci ilin oktyabrında təməli qoyulan və inşası
sürətlə davam edən bu avtomobil yolu Qarabağ iqtisadi rayonu ərazisində icra
olunan, işğaldan azad edilmiş rayon və kəndlərin sosial-iqtisadi inkişafında
mühüm rol oynayacaq layihələrdən biri sayılır. Yolun inşası Bərdədən Ağdam və
Füzuliyədək, həmçinin əks istiqamətdə rahat gediş-gəlişi təmin edəcək, yolboyu
sosial-iqtisadi inkişafa müsbət təsir göstərəcək.
Dövlətimizin
başçısı, həmçinin rayonun Cuvarlı, Qoçəhmədli kəndlərinin, Füzuli şəhərində
idman, eləcə də ikinci və üçüncü yaşayış komplekslərinin, 240 yerlik uşaq
bağçasının, inzibati binanın təməli qoyub.
Vaxtilə Ulu Öndərin rəhbərliyi ilə Azərbaycan Ordusunun azad etdiyi Füzuli rayonunun 22 kəndində və Horadiz qəsəbəsində olduğu kimi, azad olunan torpaqlarımız da gözəl məkana çevriləcək. Vaxt gələcək Füzuli əməliyyatı hərbi kitablara daxil ediləcək. 17 oktyabr tarixi isə nəinki füzulililərin xatirəsində, Azərbaycan dövlətinin tarixində əbədi qalacaq.